Recenzje czytelników klubów DKK

Recenzja: Jerzy Sosnowski, Tak to Ten

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: poniedziałek, 11, maj 2015 11:32

Czesław Płusa DKK przy Filii nr 18 MBP Łódź-Bałuty

 Tak to Ten Sosnowskiego to unikalna gatunkowo powieść.  Mamy z pewnością do czynienia z powieścią historyczną, w której obok odrealniania traumy nazistowskiej przeszłości Kołobrzegu   doszukać się można drobin realizmu psychologicznego, niekiedy wzbogaconych odium kryminalności i szczyptą pikantnego erotyzmu, który wyzwala żywioł bezpośredniego doświadczenia. Materia występujących w Tak to Ten  opowieści i rozważań obejmuje swoim zasięgiem okres II. wojny światowej, peerelowską  rzeczywistość oraz  najnowszą transformację ustrojową, w wyniku której nastąpił rozkwit wolnego rynku. Sosnowski ewokuje wydarzenia związane z Kołobrzegiem okresu wojennego z wyraźną predylekcją do współczesności. Powojenni uciekinierzy z Kołobrzegu ( Ursula Meier, Hubert Radwan, Elisabeth Riese i in.)  wracają po latach do miasta swojego dzieciństwa jako niemieccy turyści,  by przywołać w pamięci przeszłość, w której to losy indywidualne  splecione były nierozerwalnie z historią niemieckiego wówczas miasta  Kolberg (Kołobrzeg). Poza tym, przodkowie są dla nich bardzo  ważni, podobnie jak dla Miłosza w Rodzinnej Europie, bo pozwalają określić własną tożsamość. Historia pojawia się więc w powieści w sposób nieunikniony.

Nie da się jednak zaprzeczyć, że tajemnice ludzi z przeszłości postrzegane są  jako signum pewnego ginącego świata. Ekspresja wypowiedzi wokół Kołobrzegu wyraźnie porusza się we mgle, po omacku, tonie w domysłach. („I nic nie ocalało z tamtych miast, z tamtych wsi, krajobrazów, do których byliśmy przyzwyczajeni”). Nie ma w tej diagnozie cienia skargi, bo też nikt rozsądny nie będzie łączył kryzysu wypowiedzi wobec rzeczywistości minionej z patologią bądź anomalią. Przeszłość wymyka się  bohaterom powieściowym spod kontroli, zgodnie z zasadą „czas płynie, wszystko się zmienia” (271). Żywa prawda czystej rzeczywistości wojennej jest zmienna i dynamiczna – albowiem zmienne, zróżnicowane i subiektywne jest postrzeganie przeszłości, wyrastające z zamętu płynnej, wciąż zmieniającej się codziennej ziemskiej rzeczywistości. Z wypowiedzi protagonistów powieściowych wynika, że wiedza, myślenie oraz patrzenie współczesnego pokolenia ukształtowane są społecznie oraz narzucone jego umysłom przez trendy teraźniejszości. Za dynamiką zmieniającego się pod wpływem czasu myślenia i rzeczywistości nie nadąża język, „te wielkie słowa są takie ciężkie, takie bezwładne”.  Jedna z postaci zauważa: Historia „dzieje się”, język natomiast kształtuje masowe opinie na temat tego „co jest, co było”. Umysł współczesnego pokolenia nie potrzebuje, w imię własnej wizji oraz wolności,  zakotwiczeń  w języku, który nie umożliwia dostrzeganie, ogarnianie i jednoczenie się z minioną rzeczywistością: „Życie biegnie, pełne zakrętów, nowych sytuacji, więc one, te słowa, odrywają się, lecą po powierzchni, wypadają z naszych tras, a oni ciągle do nich wracają, nie rozumieją, że tego, co opisują, już dawno nie ma.”(271  

Podkreślić należy, że prawdziwie niezwykłe obszary refleksji otwiera przed czytelnikiem Tak to Ten nadmorskie radio lokalne „Radiooberża” – dzięki  niezwykle popularnemu programowi „Nocne pogaduchy”. Jako fascynujący znak firmowy tegoż radia posłużyć może fragment nadesłanego wiersza jednego ze słuchaczy, Bogusława Czyżyka: „Światłości….Proszę, byś mi nie dała zagubić się w mroku, a przed snem niech ogarnie mnie boski Twój Spokój”.(39) Dla podmiotu lirycznego, będącego porte parole autora tego wiersza, także autora powieści, powyższe słowa wpisują się w pojmowanie i odczuwanie świata przez współczesnego człowieka. Słowa te jawią się jako uniwersalny kod teraźniejszości, prezentowany  w nocnych rozmowach, w których rysuje się krajobraz duszy, sceneria samotnych refleksji i wewnętrznych zmagań radiosłuchaczy. Wypowiadane kwestie odsłaniają dramat wynikający z osamotnienia, a także i z tego, że rozum ludzki staje się bezradny wobec prawdy uniwersalnej. Cóż to jednak znaczy prawda uniwersalna? Jedna ze słuchaczek, świadoma swojego wyobcowania, odkrywa z bólem i pretensjami, że „nie ma realnie niczego ani nikogo, komu i czemu możesz ufać”. (390)  W takim pojmowaniu zatopionego metafizycznie świata odnajdujemy gorzką prawdę współczesnego pokolenia. Nietrudno zauważyć, że brak doświadczenia metafizycznego generuje niepokój, wynikający z tego, że rzeczywistość staje się płynna, pozbawiona tradycyjnego porządku jako fundamentu, na którym jednostka mogłaby skutecznie zmagać się z żywiołem życia. (por. Nietzsche, Poza dobrem i złem). Również inna wypowiedź traktuje rzeczywistość jako masę upadłościową, znajdującą swój obraz w losie „Sodomy i Gomory” (139).  Ujawnia się tu świadomość bezsensu pojmowanych przez siebie działań: „Teraz już możemy robić, co się nam żywnie podoba, nie ma to żadnego znaczenia. Płodzimy, uczymy się, pracujemy, wypełniamy jakoś wolny czas; owszem, otaczają nas coraz to nowe wynalazki, życie się zmienia, ale przecież podskórnie czujemy, że zrobiło się dziwnie jałowe.” Bez ujęć metafizycznych rzeczywistość stała się przestrzenią „nocy ciemnej” (Gombrowicz), „zrobiła się nie tylko miałka, ale i krucha, zetlała, rozłazi się pod palcami i będzie coraz więcej wydarzeń wymykających się naszemu rozumieniu”(40). Słuchaczka widzi przed sobą rzeczywistość jako „bezkresną noc”,  która się bezpowrotnie „zapadła” (40), bez możliwości jej odnowy. W wyniku duchowej pustki słuchaczka dyskredytuje wszelką ludzką działalność, która w końcu przyjmuje kształt jawnej niedorzeczności: „nie odwróci tego desperackie rekonstruowanie jeszcze jednego zrujnowanego przez wojnę budynku ani wymyślanie nowych form rozrywki, ani wzrost PKB, ani nawet wysłanie ludzi na Marsa.” (139)   

W argumentacji  słuchaczki niewątpliwie tkwiła pewna logika, ta sama, która we współczesnej humanistyce głosi odejście od uniwersalnych wartości, w wyniku czego niemożliwe staje się uporządkowanie chaosu świata i porozumienie między ludźmi. Jak uzasadnia słuchaczka, „jeśli Bóg zabrał im (ludziom) światło”, (399) to ciemność musi być ich żywiołem. Problem wartości życia, jego sensu przyjmuje tutaj wyraz beznadziejnej walki o tożsamość ludzką. (Poszukując analogii w kręgu współczesnych rozważań na temat upadku  kondycji duchowej człowieka należałoby wskazać na  Foucaulta, Nietzschego, Spenglera i wielu innych.) W słowach słuchaczki jak echo budzi się nietzscheańska świadomość „śmierci Boga” oraz „kruchość” i „zanik” człowieka w XX w.(Foucault), czy „Upadek Zachodu” (Spengler). Jej zdaniem ludzka egzystencja oparta jest na „zmurszałych fundamentach”. (400)

Przebrnięcie przez meandry intelektualnie zobowiązującej, mądrej powieści Sosnowskiego otwiera furtkę lepszemu zrozumieniu złożonej, minionej i teraźniejszej rzeczywistości. Ludzkie poznanie tej rzeczywistości jest jednak tyle zawodne, co indywidualne, tyle ograniczone, co podlegające zmiennej, przemijalnej, złudnej percepcji współczesnego świata. Sosnowski dostrzega świat jako  metafizyczną wielkość, ale zarazem widzi tę zwykłą, jakże ludzką, tandetną otoczkę, która – jakby szyderstwo – dezawuowała, epatowała entropią kryjący się poza nią świat, nie posiadający duchowej podszewki. Powieść Sobieskiego urzeka przede wszystkim prawdziwie niezwykłymi obszarami refleksji, dla których warto ją czytać, by móc konsekwentnie budować i rozwijać własną, chłodną, zdystansowaną erudycyjno-kontemplacyjną wizję życia i kultury.  

Recenzja książki "Uciekinierka" Alice Munro

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: niedziela, 10, maj 2015 20:04

Wiesława Kruszek

Młodość J.M.Coetzee

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: środa, 29, kwiecień 2015 15:46

Monika Wajman

„Młodość” to druga część autobiograficznego cyklu, na który składają się: „Chłopięce lata”, „Młodość” i „Lato”. J.M.Coetzee porusza tu tematy niezwykle intymne czy wręcz wstydliwe. Mały John, którego poznaliśmy w pierwszej części, ma już 21 lat, wyprowadził się od rodziców, jakoś sobie radzi. „Jest szczupły i gibki, a jednocześnie sflaczały…brakuje mu czegoś…jakiejś wyrazistości rysów. Pozostało w nim coś z dziecka”. I te słowa są w zasadzie kluczowe i w pełni charakteryzują głównego bohatera. Jego postrzeganie świata oraz własnej osoby jest naiwne i dziecinne. Autor pisząc w trzeciej osobie dystansuje się od tego chłopaka. Używając ironii nie utożsamia się z nim. Czytelnik też raczej nie. Trudno polubić tego wiecznie znękanego, poszukującego sam nie wie czego, egoistycznego studenta matematyki, który marzy o karierze pisarskiej. Szczególnie źle wypadają jego związki z kobietami. Wikła się w nie, choć tak naprawdę wcale nie ma na to ochoty. Ani one mu się podobają ani pociągają. Tylko je poniża i krzywdzi. Wciąż czeka na wielką miłość, która „natychmiast przejrzy na wskroś jego dziwaczną, a zarazem nijaką powierzchowność i dostrzeże płonący w nim ogień”. Wydaje mu się, że jest poetą, tylko wciąż czeka na natchnienie. Nie ma wątpliwości, że tkwi w nim ogromny talent. Rozmyślając o wielkich pisarzach tego świata, porównuje swoją egzystencję z ich biografiami, co bardzo korzystnie dla niego wypada. Uznaje, że Południowa Afryka to nie miejsce dla artystów i gdy sytuacja polityczna robi się napięta, wyjeżdża do Londynu. Tu powinny spełnić się wszystkie marzenia o pisaniu i brylowaniu w wielkim świecie. Tymczasem John jest zagubiony, niedostosowany, z problemami w nawiązywaniu jakichkolwiek kontaktów z ludźmi. Aby móc się w ogóle do kogoś odezwać, potrąca ludzi na ulicy, by ich przeprosić. Zatrudnia się w korporacji, jako programista komputerowy, co tym bardziej oddala go od przedmiotu jego zainteresowań, czyli literatury. Nie jest mu łatwo, popada w melancholie, nie ma przyjaciół, nie jest akceptowany przez londyńczyków. Romanse z kobietami źle przebiegają i źle się kończą. Choć nie układa mu się najlepiej, nie wyobraża sobie powrotu do Afryki, która go dusi i tłamsi. W listach zapewnia matkę, że bardzo dobrze mu się powodzi. Wciąż ma jej za złe, że się nim interesuje i martwi o niego. Chce przeciwko matce „zatwardzić serce”. Marzy o przerwaniu wszystkich więzów łączących go z rodziną, a jednocześnie zdaje sobie sprawę, że jest to niemożliwe. Cały czas na coś czeka. Na odpowiednią kobietę, która „przejrzy na wskroś matową powierzchnię, którą on zasłania się przed światem i dostrzeże zawarte wewnątrz głębie…rozpęta ukryte w nim moce namiętności…pozwoli mu dać upust nagromadzonym namiętnościom…wyzwoli zarazem spiętrzoną rzekę poezji. Póki ona się nie pojawi, póki nie nadejdzie ten dzień wyznaczony przez los, John tylko zabija czas.” Szuka swojego miejsca w świecie, ale jego nieporadność i wyobcowanie uniemożliwiają realizację marzeń. Zatraca się, gubi, nie potrafi zbudować normalnych relacji z ludźmi, co skutkuje jego ogromną samotnością i depresją. Czytając „Młodość” trzeba się przygotować na stan przygnębienia, na wiwisekcję dwudziestokilkuletniego chłopaka, który myśli i czuje jak starzec. Ale przeczytać warto, choćby dla pięknego języka jakim jest to napisane.

Recenzja DKK przy MGBP w Uniejowie- Paryżanka

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: piątek, 24, kwiecień 2015 15:24

Beata Szymczak

Paryżanka Amelii Sobczak, to powieść pełna przygód, bohaterka jest Polką która chce za wszelką cenę zwiedzić  Paryż, oraz przede wszystkim chce doznać wielu wrażeń w najpiękniejszym mieście świata. Młoda kobieta doszła do wniosku, że jako Polska emigrantka  inaczej traktowana jest przez Francuzów, a inaczej to odbiera.  W mieście jakim jest Paryż szuka wciąż swej niespełnionej miłości, przez to wszystko patrzy na świat i życie z rezerwą. Lęka się tego uczucia, ponieważ wie że tak jak miasto Paryż mężczyzną nie zawsze mówi prawdę, nie zawsze wyraża zainteresowanie i nie koniecznie darzy wielką czułością, dlatego jest lekko zagubiona i nie patrzy na świat przez pryzmat różowych okularów.

Recenzja książki "Pendereccy: saga rodzinna"

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: środa, 08, kwiecień 2015 11:26

Wiesława Kruszek

Krzysztof Penderecki odpowiada na pytania Piotra Mucharskiego, redaktora naczelnego „Tygodnika Powszechnego” i dyrektorki TVP Kultura Katarzyny Janowskiej. Wywiad – rzeka ze światowej sławy kompozytorem uzupełniony jest w części końcowej rozmową z jego żoną. Całość złożyła się na interesującą książkę bogato ilustrowaną zdjęciami.

W dziesięciu rozdziałach Penderecki opowiada o przeszłości, wtajemniczeniach, miłości, miejscu (Lusławicach), pasji, muzyce, historii, dojrzałości, komponowaniu i powrotach. Żałuje, że zbyt późno zaczął interesować się historią swojej rodziny i o wiele spraw nie zdążył już zapytać swych bliskich. Jednak i tak wiele udało mu się odtworzyć. Ciepło wspomina dziadka Roberta Bergera, malarza z zamiłowania, który uczył go nazw drzew po łacinie.

Podkreśla, że jego największą pasją jest muzyka i ogród, który stworzył, a właściwie skomponował w Lusławicach. Porównuje bowiem pisanie muzyki z projektowaniem ogrodu, uważa, że te dwie sfery jego  życia świetnie ze sobą współgrają.

Bardzo ciekawie opowiada o swoich kompozycjach, o pierwszych awangardowych utworach, muzyce sakralnej, operach. Wydaje się, że nawet laik może spróbować się odnaleźć w jego wywodach na temat pisania muzyki.

Książka została wydana w roku ukończenia przez kompozytora osiemdziesięciu lat. Jednak artysta wciąż mówi o wielu planach, które ma przed sobą, zarówno tych związanych z komponowaniem jak i Lusławicami, gdzie stworzył Europejskie Centrum Muzyki.

Wiele miejsca poświęca swym bliskim, zwłaszcza żonie Elżbiecie, dzieciom i ukochanej wnuczce Marysi, w której widzi dziedziczkę Lusławic. Zdaje sobie sprawę, że nad rodziną i codziennymi sprawami zawsze czuwała jego żona.

Elżbieta Penderecka zwyczajnie mówi o swej roli towarzyszki życia, która zrezygnowała ze studiów, by być przy boku męża. Prowadziła ciekawe życie, poznała wielkich tego świata, choć rzeczywiście wszystko było podporządkowane sprawom męża. Mogła jednak z czasem i ona zaangażować się w organizację festiwali muzycznych. Na większości zdjęć jest zawsze obok męża.

Książka o Pendereckich jest bardzo ciekawa, na pewno warto ją przeczytać, obejrzeć zdjęcia. Kto wie, może i zachęcić się do bliższego poznania utworów wielkiego kompozytora.

Wiesława Kruszek - Dyskusyjny Klub Książki przy Powiatowej Bibliotece Publicznej w Sieradzu

F 27. Czy tu jeszcze rosną róże?

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: piątek, 03, kwiecień 2015 15:06

Beata Szymczak

Książka ukazuje barwny świat Warszawy w okresie przedwojennym. Porusza także wszystkie życiowe tematy : miłość, ból rozstania, śmierć najbliższych oraz temat wojny. Historia o pięćdziesięcioletniej podróży kobiety, która niespodziewanie powraca do domu pierwszej młodości  nie ma końca i można powiedzieć wciąż trwa. Choć największa ze zmian w życiu bohaterki jaką jest Irena zaszła w jej „ świecie numer jeden”również zewnętrznie jej życie bardzo się po owym 26 czerwca zmieniło. Dzięki niespodziewanym wydarzeniom  bohaterka odmłodniała. Chce także ze wszystkich sił przekazać  wszystkim, że trzeba mieć nadzieję i siłę pewności, że zawsze można zacząć wszystko od nowa.

Danuta Wałęsa. Marzenia i tajemnice

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: poniedziałek, 23, marzec 2015 10:25

Beata Szymczak

Książka Danuty Wałęsowej pt.” Marzenia i tajemnice” zachwyciła czytelników, ponieważ kobieta przedstawia w niej losy swoje, jak i zarówno własnej rodziny. Powieść o jej życiu jest pisana bardzo osobiście, szczerze, jest to opowieść o życiu  miłości i rodzinie ale też nie tylko porusza ona również polityczne przemiany. Ze wspomnień damy wyłania się portret silnej osobowości, kobiety która pragnęła rodzinnego szczęścia oraz miłości. Kobiety która pragnęła zwykłych rzeczy. Niestety to nie było najważniejsze znajdywała się niejednokrotnie w centrum zmian rewolucyjnych. Ponad siły często zmęczona również nieobecnością męża, który wówczas tworzył ruch Solidarności, Danuta była podporą rodziny. Przyjazna i otwarta dla ludzi, spełniała się rodzinnie jako matka i żona, później również znalazła czas dla siebie. Dała bowiem świadectwo o swoim życiu, które nie było zwykłe tak jak to dzisiejszej kobiety. Było one pełne zmian i ciężkiej pracy, kobiety silnej kochającej jaką była Danuta Wałęsa.

Recenzja książki "Londyn NW"

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: poniedziałek, 09, marzec 2015 11:26

Wiesława Kruszek

Recenzja książki Zadie Smith „Londyn NW”

Kupiłam tę książkę zachęcona bardzo pozytywnymi  opiniami w prasie i w radiu. Nie znałam wcześniej twórczości Zadie Smith. Początek mi się spodobał, niestety, potem było już gorzej. Zaczęło być zwyczajnie nudno, niewiele się działo i nie towarzyszyły temu jakieś szczególnie ciekawe refleksje. Doczytałam jednak do końca, odstawiłam książkę na półkę.

Minęło pół roku i okazało się, że powieść będziemy omawiać na marcowym spotkaniu DKK. Stwierdziłam, że muszę przeczytać ją po raz drugi. Miałam nadzieję, że tym razem znajdę w niej to, czym zachwycili się zadowoleni z lektury. Byłam też ciekawa opinii innych klubowiczów. Trzeba przyznać, że powtórne czytanie poszło mi sprawnie i bez „bólu”. Zaczęłam się nawet zastanawiać, czy ta powieść o pokoleniu trzydziestolatków wzrastających w północno – zachodnim, wielokulturowym, wielonarodowościowym Londynie nie jest jednak godna uwagi. Generalnie moje odczucia nie zmieniły się tak bardzo od poprzedniej lektury, choć liczyłam, że może w toku dyskusji  zdołamy dostrzec walory książki. Myślałam, że część  członków naszego DKK będzie miała pozytywne odczucia.

Okazało się, że nikomu „Londyn NW” nie przypadł do gustu. Podkreślano nudę, narzekano na nużące rozmowy o niczym, drobiazgowe opisy, koncentrowanie się na mało istotnych szczegółach. Zastanawialiśmy się nad tym, co właściwie dzieje się na kartach powieści. Opis na okładce sugerował porywającą, ironiczną opowieść o życiu trzydziestolatków, szkolnych przyjaciół. Tymczasem nas nie porywa, nie dostrzegamy ironii. Nie umiemy się tego doszukać?

Przyjrzyjmy się trochę akcji. Leah i Michel są małżeństwem, on chce dziecka, ona w tajemnicy przed nim bierze pigułki antykoncepcyjne i usuwa ciąże. Odwiedziny narkomanki wyłudzającej pieniądze od Leah urastają do epokowego zdarzenia. W drugiej części Felix, były narkoman, kocha Greace, odwiedza Annę, by z nią zerwać. Zostaje zabity przez blokersów, o czym wiadomo już z części pierwszej. Potem jest 185 miniopowieści czy nawet opowiastek, często bowiem jedno- , dwuzdaniowych, każda zatytułowana. Pokazują one dzieciństwo i młodość Keishy (potem zmieni imię na Natalie) i Leah, ich małżeństwa, pracę. Mąż Natalie odkryje drugą tożsamość żony i ta wyjdzie z domu tak jak stoi, w czerwonych kapciach na dodatek. Spotka dawnego kolegę ze szkoły, obecnie narkomana, Nathana, idą razem do miejsc dzieciństwa, palą, rozmawiają. Ostatnia część książki ma łączyć to, co wydarzyło się wcześniej.

Hm, a co się właściwie wydarzyło? W sumie niewiele… I tak toczą się rozmowy o sprawach banalnych, oczywistych. Refleksje raczej mało odkrywcze: „czas przyspiesza”, „uczciwość popłaca”, „miłość przezwycięża wszystko”. Leah, której powodzi się zupełnie nieźle, zastanawia się, dlaczego inni mają gorzej. Wzięta prawniczka, żona, matka udanych dzieci, Natalie, szuka doznań erotycznych w tajemnicy przed mężem. Trzydziestolatkowie, których pokazuje Smith, są mało sympatyczni, niewiarygodni.

Jeśli ma to być powieść o aspiracjach, to dlaczego bohaterowie osiągnąwszy sukces, mimo swego pochodzenia (korzenie irlandzkie, afrykańskie), nie są usatysfakcjonowani. Czego właściwie poszukują w życiu? Odnoszę wrażenie, inni klubowicze również, że nie ma w „Londynie NW” odpowiedzi na to pytanie. Czy autorka chciała pokazać takie zwyczajne życie odmierzane rutynowymi czynnościami ze schematem dom – praca (nauka) – spotkania ze znajomymi. Konwersacje na zmianę z konsumpcją; patrz: opis kolacji u Natalie i Franka.

Ponarzekaliśmy, że nie udało nam się doszukać klimatu wielokulturowości NW. Rozmywa się on w mnóstwie szczegółowych opisów, mało znaczących zdarzeń czy zabaw stylistycznych typu zapis myśli w formie drzewka, ust, fragmentów pisanych kursywą lub wielkimi literami. Jakoś nie dostrzegliśmy w tym oryginalności. Nie daliśmy się też uwieść „ kulturowemu tyglowi NW”. Dlaczego? Pisarka korzystała przecież z własnych doświadczeń, wzrastała w blokach północno – zachodniego Londynu, jej matka pochodzi z Jamajki. Zna cenę awansu społecznego, wie, tak jak bohaterowie jej książki, że często trzeba zostawić za sobą świat dzieciństwa i ludzi, których kiedyś się znało. A może w tłumaczeniu zagubiła się nieco ironia czy inne językowe walory powieści? Nikt z nas nie czytał oryginału.

Pierwsze nasze spotkanie z twórczością Zadie Smith  zaliczyliśmy do niezbyt udanych, powieść nikomu za bardzo się nie podobała. Stwierdziliśmy, że trzeba sięgnąć do jej wcześniejszych książek, „Białe zęby” i „O pięknie”.

Wiesława Kruszek - DKK przy Powiatowej Bibliotece Publicznej w Sieradzu

Recenzja powieści Harper Lee "Zabić drozda"

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: czwartek, 26, luty 2015 12:49

Domagalska Elżbieta

Recenzja powieści Harper Lee "Zabić drozda "

Dyskusyjny Klub Książki pozwala mi na bieżąco śledzić czytelnicze nowości, ale nie tylko. Tym razem proponowaną książką była powieść Harper Lee “Zabić drozda” wydana w 1961 roku. Jej lektura dotarczyła mi wielu wzruszeń i utwierdziła w przekonaniu, że naprawdę dobra literatura jest jak dobre wino, może nie im starsza tym lepsza, ale ponadczasowa i niezmiennie zachwyca czytelników. Powieść Harper Lee to książka doprawdy niezwykła! Przeczytałam ją jednym tchem  i żałowałam, że liczy tylko 390 stron. W Maycomb - małym miasteczku na południu USA skupiają się, jak w soczewce, najważniejsze problemy społeczne lat 30-tych, czasów Wielkiego Kryzysu: bieda, bezrobocie, rozwarstwienie społeczne i, a może przede wszystkim, głęboki rasizm.

Powieść dzieli się na dwie części. Pierwsza zabiera nas w świat dzieciństwa trójki bohaterów: Jean Louise, zwanej Smykiem i jej starszego brata Jama - dzieci miejscowego adwokata Atticusa Fincha oraz ich przyjaciela – Dilla. Druga część natomiast związana jest z procesem Murzyna, oskarzonego o zgwałcenie białej kobiety. Ciekawym zabiegiem literackim jest tutaj narracja prowadzona z perspektywy kilkuletniej bohaterki. Ubrana
w chłopięcy kombinezon Smyk, patrzy na wszystko szeroko otwartymi oczyma, nie boi się ani szczerych komentarzy ani pytań, niekiedy naiwnych, a czasami zbyt dorosłych. Czyni to fabułę podwójnie frapującą. Opis zabaw dzieci przenosi nas w świat kolorowego dzieciństwa, a ich przygody związane głównie z tajemniczym domem sąsiada, są pełne humoru i pozwalają nam, czytelnikom, cofnąć się w czasie o te kilkanaście, czy kilkadziesiąt lat. Jednak ten świat dziecięcej beztroski kończy się z chwilą, gdy adwokat Finch (Atticus, jak nazywają go dzieci) zostaje obrońcą oskarzonego o gwałt na białej kobiecie Murzyna -Tima.

Druga część książki jest pełna napięcia i emocji. Oscyluje głównie wokół procesu Tima. Z jednej strony obserwujemy walkę obrońcy o uniewinnienie oskarżonego, z drugiej wrogość, a nawet nienawiść mieszkańców Maycomb. Głęboki rasizm i hipokryzja tych, zdawałoby się bogobojnych sąiadów, zacznie zagrażać nie tylko Finchowi, ale i jego dzieciom. Bo dla większości nieważna jest prawda, nieważny jest fakt, iż te fałszywe oskarzenia rzucili Ewellowie - największa zakała miasteczka. W ich mentalnosci nawet “najgorsza biała hołota” stoi wyżej niż czarnoskóry.
Oni już wydali wyrok - winien. Prawym i niezwykle szlachetnym bohaterem powieści jest adwokat - Atticus Finch, który po śmierci żony samotnie wychowuje dwójkę dzieci. Zgadza się być obrońcą oskarżonego Murzyna, chociaż zdaje sobie sprawę z konsekwencji tej decyzji. Dla mnie wyjątkowo wzruszające są jego relacje z dziećmi, ich wzajemna miłość i bliskość. Ojciec rozmawia ze Smykiem i Jamem jak z ludźmi dorosłymi, cierpliwie wyjaśnia zawiłości świata. Cechują go mądrość i prawość. Na pewno jest on postacią wyidealizowaną, lecz ja, myśląc o nim, mam przed oczyma szlachetną postać Gregory Pecka, który w adaptacji filmowej "Zabić drozda"  za rolę Atticusa Fincha otrzymał w roku 1963 Oscara i pozwolił uwierzyć, że tacy ludzie istnieją naprawdę. Obok fascynującej fabuły, istotnym walorem powieści jest jej język. Żywa narracja, skrzące się dowcipem dialogi, wspaniałe portrety bohaterów pierwszo- i drugoplanowych składają się na mistrzostwo języka. Swoich bohaterów portretuje autorka często poprzez pełne humoru obrazki rodzajowe: np. szkoły, w której dzieci klas początkowych mają zakaz czytania i pisania - zgodnie z nową reformą, czy zebranie pań z kółka misyjnego, ubolewających nad strasznym życiem plemienia afrykańskiego.
Powieść Harper Lee “Zabić drozda” to jedna z najwybitniejszych lekur XX wieku. Zapada nie tylko w pamięć, ale i w serce. Uczy tolerancji i wrażliwości. Daje przykłady pięknych postaw i wiary w ludzi, bo,  jak stwierdza autorka, “przeważnie ludzie okazują się porządni, kiedy w końcu ich zobaczymy”.

                                                                                                    Ewa Piechota

DKK przy WBP im. Józefa Piłsudskiego

Magda Umer, Andrzej Poniedzielski: Jak Trwoga, to do bloga.

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: poniedziałek, 23, luty 2015 11:24

Czesław Płusa

Ta książka zdumiewa innością. Autorzy czerpią swój materiał z życia, opiewają go ironicznie i czule, szukając w ten sposób swojej tożsamości; należy wszakże pamiętać, że jej ułomność staje się we współczesnym świecie, zdaniem autorów,  coraz bardziej zauważalna i jest zjawiskiem szeroko pojętej kultury.Doświadczenie to rodzi poczucie pustki duchowej, podejrzliwość w stosunku do wszystkiego i wszystkich, zwłaszcza zaś języka, który panuje nad psychiką i myślami współczesnego człowieka. Słowem – dla filozofów i pisarzy, ludzi wrażliwych i zatroskanych o przyszłość,uniwersalnym kodem teraźniejszości stała się katastrofa, ewokująca trwogę. Magda Umer  i Andrzej Poniedzielski  usiłują znaleźć odpowiedź na problemy współczesnego świata, w którym kontakty międzyludzkie są mocno zrytualizowane, zuniformizowane i jawią się jak kpiny z rzekomej indywidualności.

Pochylmy się nad sformułowaniem tytułu Jak trwoga to do bloga. Myśl ta, którą autorzy prezentują na 200 stronach omawianej tutaj książki, jest nad wyraz prosta; oddaje sens i nastrój powszechnie znanej sentencji Jak trwoga to do Boga. W samej rzeczy, prowokująco to brzmi, by nie rzec, iż daje do myślenia. Cóż mają wspólnego Bóg i blog?  Otóż w obydwu przypadkach pobudzony zostaje instynkt szukania bliźniego. Nietrudno zauważyć, że metoda blogowania jest właśnie tą formą komunikowania się, w której  Umer i Poniedzielski wyrażają  pragnienie obcowania z drugim człowiekiem, wczuwania się w jego życie wewnętrzne, jego przestrzeń pojęciową, by wreszcie postawić pytanie: jak mówić adekwatnie o tym, co nas otacza, jak bronić się przed zanieczyszczaniem naszego umysłu. We współczesnej humanistyce zakłada się, że źródłem wszelkich międzyludzkich nieszczęść jest brak zdolności i woli do wzajemnego porozumiewania się. Sygnałem zaś tej ułomności jest zamknięcie się na innych. Kiedy w rozmowie z  równorzędnym partnerem odkrywamy sekrety naszej duszy, nasi interlokutorzy odwracają się od nas. Nie manifestują zainteresowania naszą osobą, lecz wolą wygłaszać własne monologi, które implikują ekscytujące treści. (por.: wiersz Z. Herberta Episod) W rezultacie dialog zaczyna „kruszyć się” i „znikać”, a wraz z nim podmiotowość człowieka. Tymczasem regułą organizującą dialogi w książce Jak trwoga to do bloga jest pragnienie ożywienia rozmowy, która ma być pomostem do innych. Owa otwartość sprawia, że rozmowa staje się aktem współtworzenia myśli, które sytuują się w obrębie nieustannego  modyfikowania  swojej tożsamości, narażonej we współczesnym świecie na utratę indywidualnej  „odmienności”.(s.7)

Na pytania, jak zachować siebie w atmosferze wszechogarniającego „smutku”, braku przyjaciół („Dzisiaj nie ma przyjaźni”, MU, 56)? Jak uratować przyszłość przed całkowitym zniekształceniem? Odpowiada Umer: „Wybrałam „być” – a dzisiaj „nie być” = (równa się) nie pisać bloga”. (s.9) „Być” znaczy tu jeszcze: wykazanie własnej wartości, siły, odrębności, z pewnością jest to zajęcie ciekawsze niż teoretyczna analiza pojęć ‘komunizm’, ‘demokracja’, ‘ojczyzna’ czy innych absolutów z utrwalonymi sensami.

Magda Umer i Andrzej Poniedzielski są depozytariuszami tego, co dręczy  i gnębi współczesnego człowieka, dlatego ich blogi mają oddziaływanie  uniwersalne. Do zjawisk, które zdaniem autorów mogą budzić pesymizm, należą m.in.: manifestowanie „braku prawdy” w środkach masowego przekazu. Z tym wybrakowaniem związana jest iluzoryczność „dobra”. Nie dziwią zatem słowa Umer: „Telewizji nie oglądam, gazet nie czytam, radia nie słucham. Słucham piosenek Marka Grechuty” (11) Wymienić należy także brak ciepła w relacjach międzyludzkich. Na ludzką naturę i kondycję ludzkiego umysłu mają wpływ  „chłód” i „mróz”, przez co świat człowieka staje się bezładny, obłudny, pełen przemocy. („to, co w głowie, bywa jakże częstokroć odbiciem tego, co w sercu”) To tylko niektóre wątki problemowe, które świadczą o świadomym postrzeganiu przez autorów otaczającego świata. Próbują w ten sposób dowieść, że w świadomym postrzeganiu leży podstawa, na której można oprzeć poczucie własnej egzystencji.

Winniśmy autorom tej książki wdzięczność za ujawnienie ich wewnętrznego, nieszkolnego, spontanicznego i empatycznego rezonansu na współczesny świat. Niestety, jest to świat ewokujący cały wachlarz wewnętrznych rozterek, napięć i odruchów. W ich rezultacie wydobywa się na powierzchnię samotność człowieka błądzącego. Ów przytłaczający stan ducha charakteryzuje Poniedzielski w słowach: ”Samotność przy wspólnym stole. Ano, ja tam sobie dumam, że Oni, czyli ta Kobieta i ten Mężczyzna, szukają się, bo się pogubili”.(40) Językowym ekwiwalentem – powtórzmy – wzajemnego się szukania Kobiety i Mężczyzny, jest kończące każdy blog dowcipne wyrażenie Andryou, które ma znaczyć: „A teraz Ty”. Oznacza to, że rozmowa jaką prowadzą Poniedzielski i Umer nie jest pozbawiona życia, lecz wyzwala przyjemność. Jest  dyskusją doskonałą, która – jak ją nazwał Gombrowicz – jest „zarazem pracą i zabawą, zabawą dla pracy, pracą dla zabawy”. Rozmowa połączona z przyjemnością.  A dalej już sam Poniedzielski: „Dlaczego piszę do Ciebie?: z powodu chłodu…. I głodu. Ale także bo muszę. Piszę bo muszę. Ale muszę tym musieniem miłym, przyjemnym”. (AP, 7)  Dlatego też autorzy książki nie delektują się stylem poddanym językowym rygorom, nie epatują argumentami, by przekonać drugiego, nie kokietują językowym mistrzostwem. Ich blogi nie są sprawą argumentów za wszelką cenę – są raczej modelem idealnej rozmowy, w której partnerzy nawzajem się pozyskują i oczarowują. Na uwagę  zasługuje luźny związek obydwu autorów do słów, który zapewnia im śmiałość w ich użyciu. Czytelnik książki Jak trwoga to do bloga odnosi wrażenie, że rozmowa między jej autorami dzieje się między żywymi, konkretnymi ludźmi. Swoboda ich wypowiedzi wynika z tego, że nie używają języka gramatycznie zanadto poprawnego, nie wisi nad nim widmo racjonalnej recepty. Wyrażenia „dojmującość chłodu”, „tęsknota przedsiębierna”, „złożon chorobą”, „takie mam pytania do przemyśliwania”, kontrastujące z tradycyjnymi regułami komunikacyjnymi, są wyrazem daleko idącej niezależności wysławiania się, przez co ich słowa nie nudzą, nie męczą, celują w ludzi, a nie w uczone teorie.

Autorom wypada życzyć kolejnych spełnień w ich dążeniach do swobody myślenia, uobecniającego się w wolnym, twórczym umyśle – niewyczerpanym źródle inspiracji do kształtowania prawdziwej komunikacji między ludźmi.

 DKK przy Filii nr 18 MBP Łódź-Bałuty

Moje refleksje na temat książki Magdy Umer "Listy na wyczerpanym papierze".

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: czwartek, 19, luty 2015 17:34

Jolanta Znyk

Wśród ludzi rodzą się poeci. Oni potrafią zwykłe słowa zamienić w niezwykłe. Często rozjaśniają rzeczywistość, dążąc do iluzji. Tworzone przez nich poetyckie konstelacje słów pozwalają na wzruszenia, refleksje i dotykanie piękna języka. To właśnie znajduję w listach młodej, szalonej Agnieszki Osieckiej i Jeremiego Przybory - dystyngowanego, niezwykle subtelnego - starszego pana.

Czytając tę książkę, jakby ukradkiem - zastanawiałam się, czy spadkobiercy powinni wyrazić zgodę na upublicznienie i odzieranie z intymności swoich bliskich? Publikacja pamiętników, dzienników nie budzi wątpliwości, ale epistolografia! Te listy są adresowane do konkretnej osoby, zawierają intymne wyznania… Jednak nie pozwoliłabym na to, żeby te romantyczne, piękne listy zniknęły w prywatnych archiwach - w czeluściach szuflad. Teraz nie tylko nie pisze się listów na czerpanym papierze, ale na żadnym papierze! Sztuka epistolarna zanika - chyba bezpowrotnie? A szkoda!

Dzięki tej publikacji Agnieszka Osiecka i Jeremi Przybora stali się bliżsi. Ich rozstania

i powroty, tęsknota, radość i smutek oraz nadzieja znalazły odbicie w tekstach, które znamy. W tych intymnych i szczerych wyznaniach dostrzegłam, jak uroczo bawią się wzajemnym parafrazowaniem swoich utworów. Ich treść wskazuje na wzajemną fascynację. Listy są piękne, pełne niebanalnych sformułowań i słownych pieszczot.

Ta korespondencja rzuca nowe światło na powszechnie znane postaci. A ich twórczość łatwiej umieścić w biograficznym kontekście i doszukać się motywu powstania niejednej piosenki.

Zachwyciła mnie też szata edytorska książki. Nie sposób nie dostrzec opieki artystycznej Magdy Umer, która tak pięknie poradziła sobie z delikatna kwestią subtelnej granicy prywatności. Zadbała o komentarze i o to, że obok nie zawsze czytelnych rękopisów, zaistniały czytelne drukowane teksty.

Publikacja Magdy Umer, odsłaniając romans Agnieszki i Jeremiego pokazała iż uczucie tych dwojga posłużyło jedynie czytelnikowi. Zaowocowało pięknymi, poetyckimi listami

i tekstami piosenek o miłości którymi będą zachwycać się również następne pokolenia.

Chłopięce lata

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: środa, 18, luty 2015 09:32

Monika Wajman

„Chłopięce lata” otwierają autobiograficzny cykl J.M. Coetzeego, pisarza południowoafrykańskiego, dwukrotnie uhonorowanego Nagrodą Bookera, laureata Literackiej Nagrody Nobla. Na stronach książki poznajemy 10-letniego Johna mieszkającego na przedmieściach Worcester, który (tak jak pisarz) ma ojca prawnika i matkę nauczycielkę. Narracja prowadzona jest w trzeciej osobie, zachowany jest pewien dystans, niemniej nie przeszkadza to nam wnikliwie poznać myśli i przeżycia chłopca. Czuje się inny, odmienny. Często o sobie myśli, że jest nienormalny, a obwinia za to matkę. Ma jej za złe, że stworzyła dom, w którym ojciec nie jest głową rodziny, a na pierwszym miejscu są dzieci. Wolałby, aby ojciec go bił, nie bałby się wówczas tak bardzo wywołania do chłosty w szkole. Poza tym o jego odmienności stanowi fakt, że nosi buty, co jest mało powszechne wśród chłopców, a także chodzi do biblioteki. Może również opuszczać szkołę, gdy jest chory. Ma też pewien sekret, którego absolutnie nikomu nie może zdradzić – lubi Rosjan. Nie chcąc narazić się na ostracyzm, pilnie strzeże tej tajemnicy. Niezwykle skomplikowany jest jego stosunek do matki. Irytuje go jej nadopiekuńczość, drwi z niej, źle ją traktuje, a jednocześnie potrzebuje jej wsparcia, jest jego opoką. Ma jakby dwa oblicza, w szkole najlepszy uczeń, potulny, niesprawiający kłopotów. W domu okrutny dla matki. Nie lubi ojca, wręcz nim pogardza. Jedyne dla niego chwile szczęścia, to te spędzone na farmie u rodziny ojca. Poznając codzienne życie chłopca przekonujemy się jak w latach czterdziestych XX w. Republika Południowej Afryki była silnie zhierarchizowana. Na szczycie drabiny społecznej byli Anglicy, następnie Afrykanerzy, Mulaci i tubylcy. Jeszcze bardziej widoczne jest to, gdy rodzina przeprowadza się do Kapsztadu. Tam nie pomagają nawet wzorowe świadectwa chłopca. Aby dostać się do dobrej szkoły, należy mieć koneksje, a oni ich nie mają. W końcu dostaje się do katolickiej szkoły pod wezwaniem Świętego Józefa, gdzie przyjmuje się wszystkich, obsługując kategorię nie najniższą, ale drugą od końca. Chłopiec i matka zostają bezceremonialnie uświadomieni, że w Kapsztadzie różne kategorie ludzi chodzą do różnych szkół. John szybko stwierdza, że w Kapsztadzie marnuje czas. W Worcester chodził do szkoły z obawą, lecz zarazem z radosnym podnieceniem. Fascynowało go, że każdego dnia dowiadywał się czegoś ważnego o okrucieństwie, bólu i nienawiści. Wiedział, że dzieją się rzeczy złe, wręcz niedopuszczalne. W Kapsztadzie nie dochodzą do głosu wielkie namiętności. Tutaj szkoła nie wyostrza jego umysłu, tylko go ogłupia, pomniejsza go i skarla.

„Chłopięce lata” to zapis dzieciństwa, które nie było na pewno idylliczne. Złośliwość w stosunku do rodziców, liczne lęki przed kompromitacją, wiele zahamowań, burskie nazwisko, które zamyka wiele drzwi w tak podzielonym kraju, to wstęp do kolejnej części cyklu pt. „Młodość”.

Recenzja książki "Niebko" Brygidy Helbig

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: wtorek, 10, luty 2015 10:34

Wiesława Kruszek

Nie znam zabawy w niebko. Nieliczni klubowicze, np. pochodzący z Lubelskiego, przyznali, że bawili się w dzieciństwie, tworząc mozaiki ze szkiełek i  zakopując je w tajemnych miejscach.

W powieści Brygidy Helbig autorką układanki jest Marzena, córka Wilhelma Kellera – potem Waldka Kelera – pochodzącego z S. koło Bandrowa potomka Niemców galicyjskich i Basi Drzewuckiej z okolic Nowogródka. Mieszka w Londynie, jest rozwiedziona, ma dorosłą córkę Milenę i znajduje się chyba w trudnym momencie swojego życia ( depresja? ). Helbig pisze o niej: „Cierpiała na niemoc, na smutek”. Próba poszukiwania korzeni, własnej tożsamości ma być dla niej może swoistym rodzajem terapii. Składa więc i wklepuje do komputera rwące się fragmenty wspomnień ojca i matki, nakładając na to własne obrazy z dzieciństwa.

Taka właśnie jest kompozycja powieści, trudno tu o chronologię zdarzeń. Historie obu rodzin przeplatają się, ktoś coś dopowiada, uzupełnia, poprawia: „Każde z nich zapamiętało wspólną przeszłość inaczej”.  A była to niełatwa przeszłość, przypadła na czas II wojny światowej, a miejsce zamieszkania Kellerów i Drzewuckich było szczególnie dramatycznym terenem.

Jednak powieść jest w sumie pogodna, kolejne etapy wędrówki rodzin są przedstawione dość łagodnie, bez epatowania nieszczęściami. Opuszczenie na zawsze stron rodzinnych, tułaczka – Kazachstan, Wielkopolska, Odessa, Szczecin – pokazują, że było ciężko, ale dało się żyć. Pisarka koncentruje się na losach rodzin, nie na bohaterach. Pojawia się ich bardzo wielu, ale tak naprawdę są nakreśleni ogólnie, kilkoma kreskami, trudno byłoby ich scharakteryzować, powiedzieć o nich coś więcej. Nie uważam tego za zarzut, myślę, że taki był zamysł autorki, chcącej swych bohaterów przeprowadzić  z Kresów do Szczecina, gdzie połączą się losy Drzewuckich i Kelerów, a potem jeszcze przejść z nimi cały PRL i dojść do upadku komunizmu i czasów współczesnych. Książka nie jest aż tak obszerna, by zmieścić w niej jeszcze portrety psychologiczne postaci.

Uważam jednak, że to ciekawa powieść. Dzięki niej dowiedziałam się o Niemcach galicyjskich, wcześniej nic nie wiedziałam o istnieniu takiej grupy narodowościowej na naszych terenach. Również tematyka przesiedleń Kresowiaków do Szczecina jest chyba mniej znana niż losy tych, którzy trafili na Dolny Śląsk czy do Wrocławia. Tak się złożyło, że niedawno omawialiśmy „Bambino” Iwasów, gdzie miejscem akcji też jest Szczecin, który stał się przystanią i dla jej bohaterów.

„Niebko”, jak zastrzega Brygida Helbig, jest fikcją literacką, czy aby na pewno pisarka trochę nie kokietuje czytelnika. Zaznacza bowiem, że wzbogacające powieść wspomnienia Heinricha Wolfa pochodzą z archiwum Wilhelma Kellera (! ), dziękuje też rodzinie i przyjaciołom za opowieści z lat minionych. Cóż, może to faktycznie taki kolaż ułożony z różnych wspomnień, po prostu „niebko”.

Wiesława Kruszek - DKK przy Powiatowej Bibliotece Publicznej w Sieradzu

Recenzja DKK przy MGBP w Uniejowie- Jak zabić nastolatkę ( w sobie)?..

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: czwartek, 05, luty 2015 08:45

Beata Szymczak

Główną bohaterką książki Jak zabić nastolatkę ( w sobie)?..  autorki Małgorzaty Gutowskiej- Adamczyk jest kobieta po czterdziestce, która opowiada o swych przeżyciach. Bohaterka dzieli los wielu kobiet, którym doskwiera pozornie tylko unormowane życie, pełni tutaj rolę matki i żony. Akcja książki dzieje się nad polskim morzem, a dokładnie bohaterka mieszka w hotelu przy plaży, w pokoju z widokiem na zachód słońca. Kobieta pragnie zmian w swoim życiu, bo jeśli tego nie zrobi zostanie zwykłą kurą domową, zwykłą opiekunką dwójki dzieci. Ma ona poczucie, że gra obcą rolę w cudzym życiu. Czytając książkę odnosi się wrażenie, że bohaterka jest zmęczona i znużona życiem. Autorka opisuje bardzo zabawne, zaskakujące sceny, często rozbawiające czytelnika, myśli i refleksje kobiety. Największe wrażenie robią zabawne sceny, a przede wszystkim język który bogaty jest w śmieszne sformułowania i puenty. Książka godna jest polecenia dla osób, które lubią zabawne historie.

Brzechwa nie dla dzieci

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: wtorek, 03, luty 2015 11:28

Czesław Płusa

Książka Urbanka Brzechwa nie dla dzieci – w samej rzeczy, jednoznacznie wskazuje w domyśle na adresata: Brzechwa dla dorosłych. Jako dorosły czytelnik nie jestem admiratorem ani  biografii Brzechwa nie dla dzieci, ani twórczości i życia samego Brzechwy. U podstaw konstrukcji książki znajdujemy pozbawione ognia polemiki fragmenty z życia Brzechwy, które Urbanek dokładnie relacjonuje. Jednakże samo kolekcjonowanie faktów, układane w historię życia Brzechwy – ściśle powiązane z dziejami jego twórczości – wydaje się zadaniem jeśli nie jałowym, to mało ambitnym. Tak naprawdę nie znajduje się nic, albo prawie nic, co wieńczyłoby zebrane fakty opatrzonym odautorskim komentarzem, głębszą refleksją. Ten sposób prezentacji życia i twórczości Brzechwy określa się w krytyce literackiej jako patrzenie bierne. Gdyby istniało tylko patrzenie bierne, to świat ograniczałby się do jakiegoś chaotycznego zbioru punktów przedstawianej rzeczywistości. Warto odwołać się do słów Platona, kiedy wskazuje na patrzenie aktywne, które interpretuje patrząc, i patrzy, interpretując. Każdy artysta, każdy intelektualista musi w opisywanej rzeczy widzieć nie tylko punktowe wydarzenia, lecz odkrywać jej skrywaną głębię. Tego elementu brak mi jest w książce Urbanka.  Jego słowa odbieram jako martwe, albowiem tylko stwierdzają, jednakże lepsze są dla mnie słowa, które powołują do życia, są spiritus movens moich przeżyć i refleksji. Drażni ton nieudolnej - bądź pozbawionej dobrej woli -  próby Urbanka usprawiedliwiającej Brzechwę w obliczu różnorodnych ocen krytyki jego twórczości.   Nie można zgodzić się ze słowami, kiedy pisze: „Z uwagi na skrajnie różne opinie, poeta miał prawo nie rozumieć, czego właściwie nowa Polska od niego oczekuje.” Otóż nie. Poeta musi mieć zdolność rozumienia świata, w którym żyje. Albo poetą się jest, albo nie jest. Autentycznym pierwiastkiem i źródłem inspiracji poetyckiej twórczości jest umiejętność precyzyjnej obserwacji świata, odróżniania tego co dobre od tego co złe. Pozbawiona głębszej analizy wzmianka o zagubieniu Brzechwy w peerelowskiej rzeczywistości jest słabą stroną książki Urbanka. Nie wzruszają Urbanka wszelkie krytyczne i rzeczowe uwagi Stefana Kisielewskiego, Zbigniewa Herberta i wielu innych przedstawicieli polskiej kultury obnażające  twórczość Brzechwy, która utknęła w martwych serwilistycznych peerelowskich formułach. Naznaczone brakiem znajomości sztuki współczesnej refleksje, porównywanie przemówień kacyka partyjnego Władysława Gomułki z najwybitniejszymi utworami kultury narodowej kompromitują Brzechwę, który jak gąbka nasiąka farbą „poprawnej” politycznej sceny i przejawia w pełni swoją negatywną i zażartą wierność wobec współczesnych mu wydarzeń. Dopiero w sytuacji jednoznacznie oczywistej, by ratować swój honor, zauważa Urbanek: „Brzechwa musiał wiedzieć, że porównując przemówienie kaleczącego język polski partyjnego kacyka z najwybitniejszymi utworami kultury narodowej kompromituje się.”Nie razi go jednak brak u Brzechwy zrozumienia elementarnej siły współczesnej literatury, której w dojmująco złośliwy sposób przykleja etykietkę „wydupniałość”. Zamiast intelektualnej głębi znajduje Brzechwa w niej „wewnętrzną próżnię”. Czyżby zatem jedynie język peerelowskiej propagandy posiadał dla Brzechwy i Urbanka moc twórczą, rozjaśniającą umysły ludzkie?

Prawdą jest, że każdy ma takiego biografa, na jakiego sobie zasługuje. Przecież już z samego znaczenia pseudonimu ‘Brzechwa’, którym obdarzył go kuzyn Bolesław Leśmian, - część strzały - wynika, że pisarz powinien wyzwolić się z  ramion powszechnie obowiązującej ideologii, i, jak strzała, przebijać jej powłokę, by dostać się do jej ukrytego wnętrza. Wielki poeta angielski Thomas Stearns Eliot pytał: „Mamy informacje, ale gdzie jest wiedza”.  Brzechwa tworzy literaturę nieprzekraczającą normy ustalone przez peerelowską rzeczywistość.  „Pokój i plan sześcioletni” są mu milsze niż poetyckie obrazy, które mają moc obnażania prawdziwej tożsamości Polaków. Nie dziwi zatem głos krytyki, która w poezji Brzechwy widzi „deklaranckie i wodolejskie” slogany, zaś wynoszenie ich na sztandary poezji powoduje jej spłaszczenie. Śmieszne i tragiczne zarazem wydają się mi słowno-językowe igraszki poezji Brzechwy, pozbawione wysubtelnionego  poczucia głębi, zbudowane „wyłącznie – jak ocenia jeden z krytyków – z popularnych haseł publicystycznych”. Książce Urbanka zarzucić można brak wyostrzonego stanowiska wobec konstrukcji postaci Brzechwy, którego życie i twórczość wyraźnie wpisują się w peerelowski klimat społeczno-polityczny. Powody, jakie skłaniały ludzi do współpracy z rządami totalitarnymi były różne: niektórzy wierzyli w ideologię, inni chcieli „coś” znaczyć w społecznej hierarchii, a jeszcze inni byli szantażowani i zastraszani. Czy któryś z tych powodów może usprawiedliwić życiorys Brzechwy, jego zdradę wszystkich ludzi walczących o wolną Polskę? Jest to sprawa indywidualnego sumienia każdego z nas. Utknięcie w pułapce nienawiści prowadzi donikąd. Po lekturze książki Urbanka pozostaje wrażenie, żepoza staranną kroniką wydarzeń biograficznych nie znajduję autonomii myślenia jej autora, która w obliczu różnorodnej krytyki wnosiłaby obok kronikarskiej ambicji własne wiano w stan jego intelektualnego, artystycznego i duchowego rozeznania wokół życia i twórczości Brzechwy.

 Czesław Płusa

DKK przy Filii Nr 18 MBP Łódź-Bałuty

Śmierć czeskiego psa

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: wtorek, 20, styczeń 2015 14:50

Monika Wajman

Janusz Rudnicki, pisarz nietuzinkowy, który jak sam twierdzi, nie umie pisać zamknięty. Przyznaje, że najlepiej pisze mu się w pociągu, w Warsie, kiedy kelner go popycha i wylewa na niego kawę. Nie cierpi oazy do tworzenia. I takie są właśnie jego opowiadania z tomu „Śmierć czeskiego psa”. Chciałoby się porównać, że jak mówi, tak pisze. Czytając jego teksty ma się przed oczami postać autora, jego sposób mówienia pobudzony, dosadny, dowcipny. Jego zdaniem pisarz to „showman, który inteligentnie bawi publiczność”. I choć zastrzega, że żenują go tak zwane głębokie tematy, to jego twórczość na pewno nie jest banalna i infantylna. Opisuje rzeczywistość w sposób niezwykły. Jego bohater z pozoru prostacki i niezbyt wyrafinowany, obnaża obyczajowe i estetyczne konwencje. Groteskowo i prowokacyjnie opowiada o rzeczach przyziemnych, ale w sposób niesamowity. Zbiór podzielony jest na „Teksty pierwsze” i „Teksty drugie”. W moim odczuciu pierwsze są lepsze. Atakują absurdem, szyderstwem. Napisane w ascetycznym stylu, krótkimi, informacyjnymi zdaniami. Autor bawi się językiem, który choć wulgarny nie razi, giętki i mięsisty, dosadnie przekazuje treść. W „Tekstach drugich” skupia się bardziej na postaciach znanych z historii, jak m.in. Andersen czy Joyce i nie są to obrazy pochlebne. Ale wszystko razem czyta się znakomicie.

Uparte serce

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: wtorek, 20, styczeń 2015 14:36

Monika Wajman

Haliny Poświatowskiej zapewne nikomu przedstawiać nie trzeba. Wrażliwa poetka, przedwcześnie zmarła, której życie naznaczyła choroba. Tyle mniej więcej wiemy. Kalinie Błażejowskiej udało się zrobić coś niebywałego. Opierając się na listach, wspomnieniach, opracowaniach biograficznych, przedstawiła życie Poświatowskiej dzień po dniu, świat widziany jej oczami. Wykonała ogromną pracę, by opowiedzieć o poetce od nowa. Szukała materiałów nie tylko w Polsce, ale też w Waszyngtonie, Filadelfii, Nowym Jorku, Bostonie i Toronto. Z listów, pocztówek, wierszy, prozy, zdjęć, dokumentów i wspomnień udało się stworzyć takie opisy i dialogi, że mamy przed oczami Poświatowską i jej otoczenie, jak byśmy oglądali film. Oto kobieta rozdrgana, niestabilna emocjonalnie. Uparta i nielicząca się z nikim i z niczym. Egoistyczna, niewdzięczna, kochliwa. Chciała żyć intensywnie, wbrew ograniczeniom narzucanym przez chorobę. A w  pisaniu niepewna swojego talentu, wciąż poprawiająca napisane już i wysłane do druku teksty. Popadająca w depresję, chimeryczna, a jednocześnie tak bardzo zachłanna życia. Ta powieść biograficzna pozwala nam „wejść w skórę” poetki. I choć autorka zastrzega, że niektóre fragmenty książki są nie tyle pewne, ile prawdopodobne, to mamy wrażenie, że niezwykle dokładnie poznajemy psychikę Poświatowskiej. Nie bez znaczenia jest też całe tło społeczno-polityczne czasów PRL-u, które przy okazji też poznajemy. Poetka miała niezwykle barwne życie, mocne, intensywne i choć zdawała sobie sprawę, że to jej sercu szkodzi, nie potrafiła inaczej. Wolała żyć krótko, ale na swoich zasadach.

„Uparte serce” zdecydowanie warto przeczytać. To bardzo dobrze i przyjemnie spędzony czas. A przy okazji poznajemy Poświatowską tak jak jeszcze do tej pory nie było możliwe.

Recenzja książki "Gwiazdy kina PRL" S. Kopra

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: środa, 14, styczeń 2015 12:14

Wiesława Kruszek

Najpierw była seria książek o dwudziestoleciu międzywojennym, która cieszyła się wielkim powodzeniem. Po niej Sławomir Koper sięgnął do epoki PRL-u i znów sukces wydawniczy. Wszyscy, no może większość, lubią czytać o znanych ludziach, zwłaszcza jeśli jest to podane przez autora, który, jak sam mówi, ma ambicje popularyzatorskie, nie zaś historyczne czy naukowe. Jego książki określa się też jako „historyczny pudelek”. Myślę, że nie ma w tym złośliwości.

Autor, przypomnijmy to, został odznaczony srebrnym Krzyżem Zasługi za popularyzację historii w społeczeństwie. Zasługi dla rozwoju czytelnictwa też należy mu przypisać. Wszak na jego książki są długie kolejki w bibliotekach.

Piąta z kolei pozycja o elitach PRL-u to wyprawa w świat gwiazd kina. Jak zwykle autor we wstępie wyjaśnia swoje wybory dotyczące bohaterów, pisze o korzystaniu ze źródeł IPN-u, które traktuje z wielką ostrożnością świadomy tego, jak mogły być wytwarzane.

W siedmiu rozdziałach przedstawia najpierw ogólnie świat filmu Polski Ludowej, a potem sześć jego gwiazd: Andrzeja Wajdę, Tadeusza Łomnickiego, Bogumiła Kobielę, Jerzego Skolimowskiego, Daniela Olbrychskiego i Beatę Tyszkiewicz.

Mimo zdjęcia na okładce i nazwiska na jej czwartej stronie, o Poli Raksie jest niewiele, choć to ona została uwieczniona w najsłynniejszej piosence zespołu Perfekt „Autobiografia”. Może to dlatego, że aktorka „zazdrośnie strzeże swojej prywatności”.

Sławomir Koper stara się swych bohaterów przedstawiać obiektywnie, nie oceniać ich, przytacza liczne anegdoty, fakty, dociera do różnych źródeł. Czasem wyciąga jakieś nieścisłości w datach czy zdarzeniach. Pisze z sympatią o gwiazdach, które w latach PRL-u naprawdę „mocno świeciły”. Filmy cieszyły się wielkim powodzeniem, przed kinami ustawiały się długie kolejki po bilety. Cóż, nie nadeszła jeszcze era telewizji, nie mówiąc już o komputerach.

Dzięki książce Kopra można poznać wiele faktów czy też ploteczek dotyczących życia prywatnego gwiazd, ale i zdarzeń związanych z kręceniem filmów, realiami PRL-u, problemami z cenzurą. Pozornie wydaje się to wszystko barwne i fascynujące. Może faktycznie świat gwiazd taki był na tle tej, w sumie szarej i siermiężnej, rzeczywistości tamtych lat.

Andrzej Wajda, Beata Tyszkiewicz, Daniel Olbrychski, Jerzy Skolimowski to wciąż aktywni ludzie filmu. Wspaniali, Tadeusz Łomnicki i Bogumił Kobiela, odeszli.

Sławomir Koper swą książką przypomina czasy, gdy „za jej Poli Raksy twarz każdy by się zabić dał” i gdy całe społeczeństwo dyskutowało o tym, czy Olbrychski może zagrać Kmicica. Ech… łza się w oku kręci.

Wiesława Kruszek - Dyskusyjny Klub Książki przy Powiatowej Bibliotece Publicznej w Sieradzu

Recenzja książki Hanny Kowalewskiej pt. Julita i huśtawki

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: środa, 07, styczeń 2015 15:12

Czesław Płusa

Książka Hanny Kowalewskiej Julita i huśtawki  wpisuje się w ważne dziś dyskusje o tożsamości Polski, której odczytanie bez uwzględnienia epoki PRL-u jest nie do wyobrażenia. Julita i huśtawki to, po pierwsze, solidnie napisana powieść. Autorka odtwarza z chirurgiczną precyzją biograficzny rys postaci, które kształtowała totalitarna rzeczywistość peerelowska. Kowalewska przygląda się więc detalom z różnych stron, tworzy sieć interesujących powiązań bohaterów, w tle przedstawia również ogólnoświatowe wydarzenia historyczne. Julita i huśtawki ewokuje czas jako materię, z której utkany jest los występujących w powieści postaci. Aby ogarnąć i wypowiedzieć komunistyczną rzeczywistość PRL-u autorka portretuje charaktery swoich bohaterów ukazując ich przywary, myślowe aberracje, ambicje i ideały.

Akcja powieści nie jest zbyt skomplikowana: do Rodzinnego, małego miasteczka „naznaczonego”  konserwatywnym duchem myślenia,  przybywa bohater-narrator, Koli. Przyczyną przyjazdu nie są bynajmniej uczucia nostalgii, lecz spełnienie zacnej misji, jak się sam narrator wyraził, „wtopienia czasu przeszłego w teraźniejszość”. Nie chodzi o pamięć komputerową, która gromadzi dane i zdolna jest na zawołanie reprodukować je w niezmienionej postaci. Takie odtwarzanie faktów byłoby mianem degradacji wspomnień. Ich celem jest – w rozumieniu Kowalewskiej – nowe spojrzenie na przeszłość, z perspektywy współczesnych interesów społecznych. Czynnikiem wyzwalającym minione przeżycia w miejscu rodzinnym jest – jak powiada sam narrator - „ścisk za gardło”, kiedy wchodzi w wąskie uliczki miasteczka, w którym się urodził i dorastał. Ten psychofizyczny „ścisk” jest dla pisarza niezbędny, by  przetworzyć doznania i emocje w kształt dyskursywnego wywodu o rzeczywistości peerelowskiej.

Obrazki tworzące powieść Julita i huśtawki zostały uporządkowane według najbardziej oczywistego klucza: chronologii. Wspomnienia mają swój początek w latach pięćdziesiątych, gdy „produkt burżuazyjnej kultury” (Elvis Presley, Arthur Miller, Marilyn Monroe i in.) zawojował cały Zachód  i zamykają się w końcu lat osiemdziesiątych. Prezentowane mikroscenki powieści obejmują swoim zasięgiem szeroki wachlarz politycznych i moralnych postaw dorastającego pokolenia w okresie komunizmu. Śledzące zmagania człowieka scenki ukazują jednych jako prawdziwych bohaterów, którym grać przychodzi va banque o duchowy kształt życia (Julita) oraz innych, którzy niegodziwie poddają się bez szemrania regułom komunistycznej Przemocy (Basiuk , Bąk etc.)

Kowalewska rozpoznaje z krystaliczną i brutalną jasnością, bez uciekania się do złudzeń, tyranię okrutnego i niesprawiedliwego oblicza komunizmu. Lektura powieści dowodzi już od pierwszej strony, że autorka zdaje sobie sprawę ze zbiorowej paranoi, która zawładnęła umysłami ludzi. Rzeczywistość peerelu odsłania otchłań nonsensu, tępoty i przemocy we wszystkich jej wymiarach (skatowany przez policję Bazyliszek skonał w szpitalu). Nonsens wyraża się w ówczesnym języku partyjnej nowomowy, stosowanej pod postacią stereotypowych zdań: „Zbudujemy nowy dom”, „myjesteśmy potęgą gospodarczą” czy „Proletariusze wszystkich krajów łączcie się”. Epatowanie językowymi bezmyślnymi stereotypami – jak twierdzi Miłosz – prowadzi do uśmiercania znaczenia, manifestowania braku istotnych treści do przekazania, inaczej mówiąc, do pomnażania głupoty. Bezmiar peerelowskiego pure nonsensu uobecnia się także na innych poziomach przedstawianej rzeczywistości – w zastygłym czasie. Basiuk i Bąk, jedni z dorobkiewiczów i pretensjonalnych snobów komunizmu,   pogrążają się w beznadziejnym trwaniu w czasie plenum partyjnego. Ich niebyt odzwierciedla się w znieruchomiałej, spowolnionej akcji, fabrykującej ich wewnętrzny, pozbawiony esencjonalności bezruch. Plenarne posiedzenie emanuje nudę, Basiuk i Bąk marzą o szybkim zakończeniu bezsensownej debaty.

Ambicją autorki – premiującą artystyczną wartość powieści -  jest nie tylko przedstawienie świata znanego  z komunistycznego doświadczenia, lecz także świata lepiej uporządkowanego pod względem wartości. Na uwagę zasługuje liryczna aura wątku miłosnego między Julitą i Bazylim, który mimo charakterologicznych słabości i skomplikowanych powikłań natury Bazylego olśniewa czytelnika zdolnością do postrzegania życia jako aktu jego budowania, scalania i usensowniania, do odkrywania w istocie ludzkiej humanitas. Fascynującym znakiem firmowym tej miłości jest dogłębna i bezinteresowna wierność wobec partnera, czułość, serdeczna sympatia, momenty, w których dokonuje się proces radykalnego odnowienia życia. Dzięki doświadczeniu domeny jej piękna i dobra Bazyli odnajduje poczucie własnej godności i sens życia, wartości, które odebrała mu komunistyczna władza.

Autorka ma również świadomość czegoś, co stara się czytelnikowi przekazać. Chodzi o artystyczną deklarację, o przekonanie, że sztuka w szerokim tego słowa znaczeniu, obejmującym zarówno twórcę jak i odbiorcę, jest w stanie rozwinąć umiejętność przetworzenia emocji czy doznań w kształt właściwego spojrzenia na historię własnego społeczeństwa, a przede wszystkim na własny stosunek do przeszłości. Laski nie jest w stanie, w przeciwieństwie do polskich biskupów, przebaczyć Niemcom za wyrządzone krzywdy w czasie II. wojny światowej. Jego brat zamordowany został przez Niemców w r. 1944, nawet miejsce „pochowania” jest nieznane. Aby przezwyciężyć dojmująco bolesne zagubienie decyduje się na rzeźbę, wydobycie z głazu kamienia kształtu anioła. Dopiero w akcie twórczym, w pomniejszaniu chaosu i kreowaniu estetycznego porządku widzi Laski możliwość przebaczenia za wyrządzony mu ból: „Może zdołałby przebaczyć, gdyby udało mu się wyrzeźbić. Gdy się człowiek męczy z takim wielkim głazem, gdy godzinami uderza w kamień, to inaczej patrzy na  świat – na zło, na dobro, na przemijanie.”

Reasumując: Lektura powieści Julita i huśtawki sprawia, że uważny czytelnik znajduje lekarstwo na wyzwolenie się z wybitnie złośliwego demonu, jakim był duch peerelu. Wobec zła, przemocy, nienawiści, degradacji wartości, wobec słabnącej duchowej kondycji człowieka otwiera Kowalewska koncepcję oderwania jednostki od przeżyć zbiorowych i zbiorowej świadomości komunistycznej, podkreślając subtelną zdolność człowieka do doskonalenia własnej jednostkowości. Recepta na życie dobre, mądre i satysfakcjonujące tkwi według autorki w trzech rodzajach przestrzeni: językowej, twórczej i „ludzkiej” miłości. Spiritus movens wyzwolenia jest odzwyczajenie się od języka martwego, który nie jest głosem jednostki, lecz ideologicznej zbiorowości. Kowalewska widzi wartość swojej sztuki w rozbijaniu schematów mówienia i myślenia. Powieść odnosi się także do aktu twórczego, w którym powołuje się do życia nowe istnienia (Laski wykuwa z kamienia anioły). W ten sposób wyraża Kowalewska nadzieję, iż sztuka (zarówno na poziomie kreacji przez twórcę jaki i odtwarzania przez odbiorcę) posiada moc  porządkowania świata i umożliwia porozumienie między ludźmi. W powieści mamy także do czynienia z radością życia, która dokonuje się przede wszystkim poprzez miłość, uczucie człowieka do człowieka, poprzez poświęcenie, oddanie oraz wyrzeczenie dla dobra bliźniego.

Powieść Julita i huśtawki zasługuje na szczególne uznanie, albowiem nie ogranicza się do ukazywania świata „jaki był”  ale wyraża optymizm na stworzenie świata lepszego. Proponowane przez autorkę wartości i postawy są ponadczasowe.

 DKK przy Filii nr 18 MBP Łódź-Bałuty

Gaumardżos! Opowieść z Gruzji

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: piątek, 19, grudzień 2014 10:32

Beata Szymczak

Autorem książki „ Opowieści z Gruzji” są Anna Dziewit Meller i Marcin Meller. Jest to zbiór wrażeń i refleksji doznanych podczas pobytu w tym dalekim kraju azjatyckim. Jakże odmienne od nas w Polsce są zwyczaje i codzienne życie mieszkańców Gruzji. Widać u nich zadowolenie z odzyskanej wolności, a jednocześnie są pełni obaw o to co może nastąpić. Śledząc treść książki mamy wrażenie, że Gruzja zmienia się z dnia na dzień w lepsze jutro. Zainteresowały nas typowe potrawy z tego kraju, jakże odmienne od naszych. Ogólnie mówiąc wiele nas różni i łączy z dzisiejszą Gruzją. Chętnie jako turystki odwiedziłybyśmy ten kraj.