Recenzje czytelników klubów DKK

Recenzja powieści Zośki Papużanki „Przez”

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: niedziela, 07, lipiec 2024 09:20

Wiesława Kruszek

Bohater powieści Zośki Papużanki wynajmuje mieszkanie, rozstawia sprzęt fotograficzny. Będzie robił zdjęcia swojej żonie mieszkającej naprzeciwko i podglądał tę, którą porzucił bez słowa wyjaśnienia przed pięciu laty. Po co właściwie wraca, chce cofnąć czas, zatrzymać go, coś zrozumieć? Jest zwolennikiem spiralnej koncepcji czasu. Naprawdę trudno jest dociec, o co mu chodzi.

Zdjęcia są dla niego rodzajem kontroli. Od początku fotografował żonę, choć ona tego nie chciała, uważała, że „okrada ją zdjęciem”, tym bardziej że robił je najczęściej, gdy tego nie zauważała.

„Nie robił awantur, tylko zdjęcia” – jednak wciąż wytykał jej błędy, można powiedzieć, że czyhał na nie, zwracał nieustannie uwagę na jej „czynności niedokończone”. W psychologii takie zaburzenie nazywa się osobowością anankastyczną. Mówiła o tym Zośka Papużanka w rozmowie z Michałem Nogasiem. Konsultowała swą książkę z dwiema psycholożkami. Taką osobę cechuje chęć narzucania innym układów, poza którymi samemu nie potrafi się funkcjonować.

Można się zastanawiać, jak żona wytrzymywała w takim małżeństwie. Może było jej po prostu wygodnie, on wiele spraw załatwiał, wyręczał ją często w podejmowaniu decyzji. Bohater budzi jednak w czytelniku złość, współczuje się żonie, ma się wrażenie, że to ona powinna od niego odejść dręczona psychicznie, jak to wynika w świetle jego wspomnień.

Historia ich związku jest opowiedziana z perspektywy czasu. Wiele spraw pozostaje niejasnych, sporo tu niedomówień, trzeba je samemu przemyśleć i rozwikłać. Autorka ostrzega czytelnika, że w jej książce „mimo że to już 120. strona, nic się nie dzieje”, no i że „ludzie lubią, gdy wszystko jest wyjaśnione”. My, klubowiczki, raczej nie oczekujemy takich jednoznaczności. Lubimy, gdy możemy snuć domysły, analizować i rozważać to, co „między linijkami tekstu”.

Tu zaś miałyśmy jeszcze doskonałą sposobność, by bawić się wieloma świetnymi sformułowaniami językowymi, podziwiać styl autorki i nawiązania literackie. Jest ich sporo, począwszy od Muminków, królewny Śnieżki, Czerwonego Kapturka do Marii Pawlikowskiej – Jasnorzewskiej, Zbigniewa Herberta czy też Henryka Sienkiewicza i jego „Latarnika” w nawiązaniu do obowiązków pana szlabanowego na zamkniętym osiedlu, gdzie toczy się akcja.

Zośka Papużanka bawi się słowami, a my razem z nią, czytając o „wszystkomaczach”, „tojużczytałkach” czy „stronoprzerzucaczach”. Użycie w tytule przyimka „przez”, który przecież samodzielnie nic nie znaczy, stwarza dodatkowe możliwości interpretacyjne. Tu może nawiązywać do czasu, do patrzenia przez obiektyw aparatu fotograficznego, może wskazywać na winę ( to przez ciebie).

Autorka w swoich sześciu książkach, bo do tej pory tyle wydała, stawia mocny akcent właśnie na język; kładzie też duży nacisk na przedmioty i drobiazgi. W „Przez” pisze: „Życie należy żyć powoli”. Można by powiedzieć, że i czytać też należy powoli, by móc odkrywać piękno słów, szukać ukrytych treści. Dyskutując nad książkami w ramach spotkań klubowych, dajemy sobie taką możliwość, wszak każdy może zobaczyć coś innego w danej lekturze, podzielić się swoimi spostrzeżeniami i wrażeniami. Często zyskuje się wtedy nowe, dodatkowe, bywa, że inne, spojrzenie na książkę.

Wiesława Kruszek - Dyskusyjny Klub Książki działający przy Powiatowej Bibliotece Publicznej w Sieradzu