Lynn Cullen, Córka Rembrandta
Amsterdam. Dom Rembrandta van Rijna. Ostatnie dni roku 1667 i kilka miesięcy z 1668. Czas, kiedy Titus van Rijn, syn Saskii i Rembrandta, decyduje się poślubić kupiecką córkę, Magdalenę. Główna bohaterka, a zarazem narratorka powieści, Cornelia, nieślubna córka znanego malarza i przyrodnia siostra Titusa, czuje się samotna w pustym domu, w towarzystwie ojca-dziwaka, którego w Amsterdamie nikt już nie poważa. Poznaje Carela, którego obdarzy pierwszą miłością, i który stanie się kluczem do tajemniczej przeszłości dziewczyny.
Wydarzenia te oglądamy z perspektywy Corneli. Jej oczami oglądamy także ważne chwile z jej życia i nierozerwalnie z nimi związane powstające wtedy obrazy. Wspomina rok 1661, gdy Rembrandt maluje „Dwóch Maurów”, wspólne z matką oglądanie „Lekcji anatomii doktora Deymana” w 1656 i kilkanaście innych płócien.
Córka Rembrandta to fikcja literacka, oparta na biografii malarza i poprzedzona ośmioletnim okresem badań, prowadzonych przez autorkę. Natchnieniem do napisania tej powieści były dwa obrazy: „Batszeba z listem króla Dawida”, na którym uwiecznił Hendrickje Stoffels (matkę Cornelii) oraz portret kupca Nicolaesa Bruyningha. „Oboje musieli się więc znać... ale czy tylko znać? I jak bliska była to znajomość?” – pisze w Posłowiu Lynn Cullen (str.331). Na te pytania próbuje odpowiedzieć na kartach swojej książki.
Autorka opowiada o tragicznych losach rodziny Rembrandta van Rijna oraz powstawaniu jego obrazów, odkrywając odrobinę warsztatu van Rijna. Genialnie łączy oficjalny życiorys Rembrandta, wydarzenia fikcyjne oraz wątki romansowe, o których milczą biografowie malarza. Przenosi czytelnika do siedemnastowiecznego Amsterdamu, pełnego stukotu clompen o bruk, żałobnego bicia dzwonów kościoła Westerkerk i chlupotu mętnej wody kanałów. I do pracowni Rembrandta, przesyconej mocnym zapachem farb i kurzem osiadłym na zbieranych przez niego najdziwniejszych przedmiotach. Do tego pisze pięknym, chwilami wręcz poetyckim językiem, choćby wtedy, gdy Cornelia mówi o przyszłości słowami: „(...) Neel , trzymając mnie za rękę, ustawia mnie w odpowiedniej pozycji do dalszej podróży przez czas” (str.326). Więcej nie trzeba, by z przyjemnością przeczytać Córkę Rembrandta w kilka wieczorów.
Książce Lynn Cullen brakuje moim zdaniem tylko jednego – wkładki z reprodukcjami obrazów, o których opowiada. Jeśli ktoś nie jest miłośnikiem Rembrandta, nie zna jego prac na pamięć lub nie ma na podorędziu albumu, to czytanie opisów powstawania prac, jest frustrujące, kiedy nie wiadomo jak ten obraz wygląda. Co mi po opisie malowania obrazu „Najwznioślejsza Miłość” (znanego jako „Żydowska narzeczona”) lub „Zaparcie się świętego Piotra”, jeśli mogę go sobie wyobrazić tylko na własny sposób, często bardzo daleko odbiegający od oryginalnego dzieła malarskiego? Dużo łatwiejsze, ale także dużo ciekawsze jest czytanie i oglądnie jednocześnie. Choćby dlatego, że zwraca się także uwagę na inne szczegóły obrazów, pominięte w opisie detale i pociągnięcia pędzla. „Wszystkie one są częścią jednej opowieści” (str.87) o artyście. A to zachęca do dalszych poszukiwań, już z pomocą książek, zajmujących się malarstwem od strony historyczno-naukowej ( polecam cykl telewizji BBC „Potęga sztuki”).
Ta powieść może więc, i powinna, stanowić przyczynek do poznania biografii i twórczości Rembrandta van Rijna. Ale stanowi też po prostu świetną książkę do czytania. I tym samym zachęca do sięgnięcia po inne, podobne, jak „Dziewczyna z perłą” o innym malarzu holenderskim malarzu Janie Vermeerze.
Polecam, nie tylko miłośnikom malarstwa.
Sylwia Krieger Uczestnik DKK przy MBP w Pabianicach FB nr 2
