Recenzje czytelników klubów DKK

Afery i sakndale Drugiej Rzeczypospolitej

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: piątek, 21, styczeń 2022 11:50

Beata Szymczak

   Międzywojnie w Polsce przedstawia skomplikowany obraz wielkości i małości, chwały i nędzy II RP.

   W swojej książce Afery i skandale Drugiej Rzeczypospolitej Sławomir Koper ogranicza się do samych tylko ciemnych spraw dwudziestolecia. Autor przedstawia międzywojenną Polskę wyłącznie od strony morderstw politycznych, afer gospodarczych i skandali obyczajowych, ograniczania wolności i nasilania się tendencji autorytarnych. Koper opisuje m.in. zamach na prezydenta Narutowicza, samobójstwo Walerego Sławka i zaginięcie generała Zagórskiego. Pisze także o sensacjach takich jak drugie małżeństwo prezydenta Mościckiego, kampanie literackie i społeczne Boya-Żeleńskiego czy słynna sprawa Gorgonowej.

   Paradoks polega jednak na tym, że Afery i skandale ukazały się jako kolejny tom w poczytnej serii Bellony poświęconej właśnie polskiemu dwudziestoleciu i ewidentnie odwołującej się do żywej wciąż legendy II RP. Autor i wydawca zdają sobie sprawę z tego, że jeśli czytelnik sięgnie po książkę ukazującą międzywojnie w niekorzystnym świetle, to i tak nie po to, aby nabrać doń krytycznego dystansu, lecz raczej by nadal karmić własne sentymenty wobec dawnych pięknych czasów. Koper odwołując się do nieprzezwyciężonej słabości rodaków do Polski dwudziestolecia mierzy zatem w listę bestsellerów.

   Kreślony piórem Kopra wizerunek Drugiej Rzeczypospolitej, oglądanej przez pryzmat Brześcia i Berezy, robi wrażenie chwilami groźne, a chwilami operetkowe. Dawni pepeesowscy towarzysze i legionowi podkomendni Piłsudskiego bezpardonowo bronią własnego stanu posiadania, łamiąc kręgosłupy sądom i sejmom, tak jakby to ich dewizą było: „Władzy raz zdobytej nie oddamy nigdy”. Z kolei opozycja z prawa i lewa pozostaje bezsilna, sparaliżowana przez urastającą do półboskich rozmiarów postać Marszałka. Obezwładnia ją też nieziszczalne marzenie o rządach wcale nie bardziej demokratycznych niż sanacyjne, ale wykorzystywanych do zaprowadzenia własnych porządków. Wszystkie stronnictwa polityczne łączy zaś brutalny język propagandy i skłonność do akceptowania przemocy, jeśli tylko stosują ją ich zwolennicy, a nie rywale.

   Niektóre tematy, jak choćby problem antysemityzmu na polskich uczelniach, czy umieszczenie Zofii Stryjeńskiej w zakładzie psychiatrycznym, zostały w książce pominięte. Raz po raz wracają za to sceny z udziałem, jak ich nazywa autor, „bandytów w mundurach”, czyli oficerów występujących w roli bezkarnych „nieznanych sprawców” pobić i uprowadzeń.

   Pozbawiony głębszego przygotowania czytelnik masowy, do którego adresowane są Afery i skandale, po lekturze może zapytać, czy jest tu właściwie czego żałować. I za odpowiedź na to dramatyczne pytanie raczej nie starczy mu fakt, że tytułowe skandale i afery miały wtedy swój smak właśnie dzięki temu, że działy się w epoce, kiedy nie umiano obywać się bez wzniosłych dekoracji, mimo że skrywała się za nimi ponadczasowa arcyludzka marność.

   Sławomir Koper zatem nie pomaga nam zmierzyć się z zagadką popularności II RP, ale też jego książka nie ma ambicji być czymś więcej niż tylko czytadłem historycznym. I to zadanie spełnia przyzwoicie. Całość została napisana lekkim, codziennym językiem, w sposób na tyle przejrzysty, by trafić do szerokiej, pod względem wieku, grupy odbiorców. Oprawa dla treści jest dosyć solidnie wykonana. W książce znajduje się sporo ilustracji, a podział na rozdziały sprzyja przejrzystości przedstawionych w niej historii. Jednak w dziele Sławomira Kopra nie ma nic, czego nie wiedziałby człowiek żywo interesujący się historią i polityką. Niniejsze dzieło jest tylko krótkim przeglądem kart, także tych ciemnych, z dziejów Drugiej Rzeczpospolitej.