Recenzje czytelników klubów DKK

Recenzja książki "Jareminka" Agnieszki Daukszy

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: środa, 11, listopad 2020 08:42

Wiesława Kruszek

Recenzja książki Agnieszki Daukszy „Jaremianka. Biografia”

Na okładce zdjęcie Marii Jaremy zrobione przez, wtedy początkującego, znanego fotografa Tadeusza Rolkego na rok przed śmiercią artystki. Przykuwa uwagę czytelnika, zafascynowało zaś Agnieszkę Daukszę, która pisze o tym we wstępie zatytułowanym „Gdzie jesteś Mario?” Poszukuje jej przez 600 stron biografii, a wraz za nią podąża czytelnik.

To niezwykła podróż od Starego Sambora po Kraków, Paryż, Wenecję. Poznajemy rodzinę Marii, jej liczne rodzeństwo, silną więź, jaka łączyła ją z siostrą bliźniaczką Nuną. Wchodzimy w świat krakowskich artystów, przysłuchujemy się dyskusjom na temat roli sztuki w społeczeństwie. Wędrujemy po Paryżu i Wenecji, przysiadamy na tarasie domu na Woli Justowskiej. Takie wrażenie bezpośredniego uczestnictwa w życiu Jaremianki osiągamy dzięki szczególnemu rodzajowi narracji zastosowanemu przez Daukszę.

Autorka inscenizuje wiele scen na podstawie licznych zapisków Jaremy, listów, rozmów z jej bliskimi. Wyobraża sobie różne sytuacje, które mogły mieć miejsce, próbuje niemalże poczuć obecność Marii, dotykając jej rzeczy, przymierzając jej beret, analizując fotografie. Przygląda się im też czytelnik i widzi nowoczesną, właściwie współczesną kobietę, wyróżniającą się ciekawym strojem i pozą. Ten zewnętrzny wizerunek bardzo dokładnie współgra z poglądami Jaremianki, żyjącej w czasach 1908 – 1958, tworzącej w okresie międzywojennym i powojennym, doświadczającej niezrozumienia dla swojej twórczości, milczącej wobec socrealizmu. Emancypantka, można powiedzieć feministka „jest otwarta na wszelkie różnice, marzy o równym traktowaniu płci i klas, dostępie do edukacji, jednakowych szansach i możliwościach, wolności osobistej”. Dla Marii Jaremy najważniejszą sprawą w życiu jest sztuka, jej podporządkowuje wszystko, rola żony, matki jest jednak na drugim planie. Ceni sobie wolność, nie jest w stanie podporządkować się konwenansom, jest silną osobowością, w relacjach z mężczyznami to ona dyktuje warunki.

Dzięki książce Daukszy możemy poznać tych, których wybrała Jaremianka: Henryka Wicińskiego, Gabriela Gottlieba i Kornela Filipowicza. Ten ostatni pięknie napisał o Marii w opowiadaniu „Fizjologia”: „Twarz Marii, jej oczy patrzące na mnie, jej poruszające się usta, słowa Marii, które słyszę, i jej myśli, które staram się odgadnąć”. Ne jest to łatwe, trudno wniknąć w myśli malarki przebywającej głównie w świecie swoich artystycznych projektów, wypowiadającej się poprzez rzeźby, obrazy, projektowane kostiumy.

Kolorowa wkładka pozwala obejrzeć niektóre reprodukcje, przyjrzeć się mapie miejsc w Krakowie związanych z Jaremianką, zobaczyć drzewo genealogiczne jej rodziny. Biografia Marii Jaremy autorstwa Agnieszki Daukszy pokazuje portret niezwykłej kobiety i artystki, daje wyobrażenie o jej niełatwym życiu przedwcześnie zakończonym. Można mieć nadzieję, że dzięki tej książce Maria Jarema zaistnieje w pamięci wielu osób, bo z pewnością na to zasługuje. Umieszczenie tej pozycji wśród siedmiu nominowanych do Nagrody Nike na pewno zwiększyło to zainteresowanie. W gronie klubowiczów zgodnie uznaliśmy biografię o Jaremiance za jedną z ciekawych, które omawialiśmy i gorąco ją polecamy.

Wiesława Kruszek

DKK przy PBP w Sieradzu